Mémentos - Droit pénal général - 19e - 72

72
MÉMENTOS - DROIT PÉNAL GÉNÉRAL
e) L'infraction portant atteinte aux intérêts supérieurs de la communauté
internationale
En présence d'infractions ou de menaces d'une particulière gravité « lésant la communauté
internationale », le caractère universel des intérêts à protéger légitime le principe
de l'universalité du droit de punir. Par ce principe, les juridictions de l'État sur le territoire
duquel se trouve (même de façon passagère) le délinquant sont compétentes pour juger
l'infraction sans considération du lieu de commission de l'infraction, de la nationalité des
auteurs ou des victimes. Ici, la compétence n'est ni personnelle (active ou passive) ni
réelle, elle est universelle. La loi du 20 novembre 2023 d'orientation et de programmation
du ministère de la Justice 2023-2027 a précisé les contours de la condition de résidence
sur le sol français. L'article 689-11 du Code de procédure pénale définit l'obligation
par « un lien de rattachement suffisant avec la France. Ce lien est apprécié
notamment au regard de la durée actuelle ou prévisible de présence de l'intéressé sur
le territoire français, des conditions et des raisons de cette présence, de la volonté manifestée
par l'intéressé de s'y installer ou de s'y maintenir ou de ses liens familiaux, sociaux,
matériels ou professionnels ».
La compétence universelle est présentée comme « un principe procédural ayant essentiellement
pour objet de fixer la compétence des juridictions françaises et non une
règle de fond tendant à attribuer compétence à la loi française ». Pour cette raison les
règles animant les mécanismes de cette compétence n'ont pas été intégrées dans le
Code pénal et sont restées dans le Code de procédure (art. 689 et s.). C'est ainsi que la
compétence de nos juridictions est subordonnée à la présence en France de l'individu
que l'on veut poursuivre et au fait que celui-ci n'ait pas déjà été jugé à l'étranger pour
les mêmes infractions. Sans revenir ici sur le débat lié au principe de la solidarité des
compétences législative et juridictionnelle (la juridiction française appliquant toujours la
loi française) on prendra note en revanche que la compétence vaut seulement par une
convention internationale et pour les infractions désignées par celle-ci.
Exemple
Il n'est pas nécessaire que la poursuite s'ouvre à l'encontre d'une personne expressément
nommée. C'est en tout cas l'interprétation (assez large, mais qui s'en plaindra ?) retenue
par la chambre criminelle, dans un arrêt du 10 janvier 2007, à l'encontre d'une poursuite
dirigée contre un officier mauritanien poursuivi pour actes de torture et actes de barbarie.
Pas davantage, il n'est pas nécessaire que les auteurs soient identifiés pour que puissent
être mis en œuvre à l'encontre des complices les principes de la compétence universelle. Il
n'en reste pas moins que l'appréciation des éléments indiquant la présence en France des
auteurs (ou complices) présumés est considérée comme relevant de l'appréciation souveraine
des juges du fond et échappe par conséquent au contrôle de la chambre criminelle
(Cass. crim., 21janv. 2009).
S'appuyant sur la lettre de l'article 689-11 du Code de procédure pénale qui impose la
condition de réciprocité d'incrimination, la chambre criminelle (Cass. crim., 24 novembre
2021) a repoussé toute possibilité de poursuivre pour crime contre l'humanité un
ressortissant syrien dès lors que le droit syrien ne consacre pas, de manière autonome,
une telle incrimination. Pour les magistrats du droit, le fait que la législation syrienne
réprime sous d'autres qualifications (comme le meurtre ou la torture) les faits reprochés
ne change rien au raisonnement. La solution est ignorée par la première chambre

Mémentos - Droit pénal général - 19e

Table des matières de la publication Mémentos - Droit pénal général - 19e

Mémentos - Droit pénal général - 19e - 1
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 2
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 3
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 4
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 5
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 6
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 7
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 8
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 9
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 10
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 11
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 12
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 13
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 14
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 15
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 16
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 17
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 18
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 19
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 20
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 21
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 22
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 23
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 24
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 25
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 26
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 27
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 28
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 29
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 30
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 31
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 32
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 33
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 34
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 35
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 36
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 37
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 38
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 39
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 40
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 41
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 42
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 43
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 44
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 45
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 46
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 47
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 48
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 49
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 50
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 51
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 52
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 53
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 54
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 55
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 56
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 57
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 58
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 59
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 60
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 61
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 62
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 63
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 64
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 65
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 66
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 67
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 68
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 69
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 70
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 71
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 72
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 73
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 74
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 75
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 76
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 77
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 78
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 79
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 80
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 81
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 82
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 83
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 84
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 85
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 86
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 87
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 88
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 89
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 90
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 91
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 92
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 93
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 94
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 95
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 96
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 97
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 98
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 99
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 100
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 101
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 102
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 103
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 104
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 105
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 106
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 107
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 108
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 109
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 110
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 111
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 112
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 113
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 114
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 115
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 116
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 117
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 118
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 119
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 120
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 121
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 122
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 123
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 124
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 125
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 126
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 127
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 128
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 129
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 130
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 131
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 132
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 133
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 134
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 135
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 136
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 137
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 138
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 139
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 140
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 141
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 142
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 143
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 144
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 145
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 146
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 147
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 148
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 149
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 150
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 151
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 152
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 153
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 154
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 155
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 156
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 157
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 158
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 159
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 160
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 161
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 162
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 163
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 164
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 165
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 166
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 167
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 168
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 169
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 170
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 171
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 172
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 173
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 174
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 175
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 176
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 177
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 178
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 179
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 180
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 181
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 182
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 183
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 184
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 185
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 186
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 187
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 188
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 189
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 190
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 191
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 192
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 193
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 194
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 195
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 196
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 197
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 198
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 199
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 200
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 201
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 202
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 203
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 204
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 205
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 206
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 207
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 208
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 209
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 210
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 211
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 212
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 213
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 214
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 215
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 216
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 217
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 218
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 219
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 220
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 221
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 222
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 223
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 224
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 225
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 226
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 227
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 228
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 229
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 230
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 231
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 232
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 233
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 234
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 235
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 236
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 237
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 238
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 239
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 240
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 241
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 242
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 243
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 244
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 245
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 246
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 247
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 248
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 249
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 250
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 251
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 252
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 253
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 254
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 255
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 256
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 257
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 258
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 259
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 260
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 261
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 262
Mémentos - Droit pénal général - 19e - 263
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25974-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25879-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25775-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26002-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25942-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25924-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25839-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26066-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26073-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25915-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25921-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26042-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25981-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25808-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25851-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26009-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25865-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25832-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25945-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25912-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25957-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26021-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25918-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25858-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25796-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25995-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26049-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25988-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25846-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25803-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26035-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-26028-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25765-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22123-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25952-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22146-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25872-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-25825-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22126-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22134-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22140-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22129-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22143-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22236-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22132-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22149-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22157-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22145-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22156-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22150-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22125-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-23216-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22120-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22151-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22141-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22152-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22118-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22138-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22131-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22144-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22139-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22121-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-22158-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17554-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-18993-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06244-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17539-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17570-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-19217-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17563-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17546-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17564-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17553-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13559-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09119-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17576-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09123-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17252-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-17255-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13380-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13361-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09122-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-13216-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07150-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09118-3
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07425-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09087-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09104-6
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07426-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07424-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-09042-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07529-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07438-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06983-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-07133-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06836-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06818-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06834-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06826-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06758-4
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05549-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06226-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/9782-297-06223-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06145-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-06157-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05543-7
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05546-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05550-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05534-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-05536-9
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04718-0
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04700-5
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-04699-2
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02463-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03256-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03029-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-03143-1
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-02464-8
https://www.nxtbook.com/lextenso-editions/Gualino/978-2-297-01535-6
https://www.nxtbookmedia.com